BOBIN
Genellikle nüve adi verilen dayanikli yalitkan üzerine izoleli iletken tellerin sarmal bir sekilde yan yana ve üst üste sarilmasiyla elde edilen devre elemanina bobin denir. L harfi ile gösterilir ve birimi Henry (H)’dir. Asagida çesitli yapidaki bobinler verilmistir.
Bobinler DC ve AC devrelerde kullanilabilirler. DC gerilim ile çalismada bobin üzerinde sabit bir manyetik alan meydana gelir. Bu durumda bobin direnç gibi davranir. Bobinin, DC’deki direnci; sarimda kullanilan telin direnci kadardir.
Bobine AC gerilim uygulandiginda ise üzerinden geçen akim degisimine bagli olarak degisken bir manyetik alan olusur. Bobinin alternatif akim degisimlerine karsi gösterdigi zorluga endüktans ve alternatif akimda gösterdigi direnç degerine ise endüktif reaktans denir.
Sabit bobinler:
Sabit bobinler endüktans degeri sabit olan bobinlerdir. Piyasada çesitli güç degerlerinde nüveli veya nüvesiz bobin bulmak mümkündür.
Nüvesiz sabit bobin
Nüveli sabit bobinler:
Asagida nüvelerine göre sabit bobinlere örnekler verilmistir.
Ferit nüveli sabit bobinler: Pirinç, polyester veya demir tozundan yapilmis nüve üzerine sarilirlar. Yüksek frekansli devrelerde , radyo alici-vericilerinde kullanilirlar.
Ferit nüvenin dolu ve hava oluklu olmasina göre ayrica iki türü mevcuttur. Içi dolu ferit nüveli bobinler büyük, orta ve küçük ebatli olarak üretilirler. Anahtarlamali mod güç kaynaklarinda, SCR ve triyak kontrollerinde kullanilirlar. Daha çok düsük güç devrelerinde kullanilirlar.
Içi oyulmus silindir seklindeki ferit nüveli bobinler, güç kaynaklarinda, bataryalari sarj etmede, filtre ve jeneratör devrelerinde kullanilirlar. Yüksek güçlü devrelerde kullanilabilirler.
Toroidal nüveli bobinler, anahtarlamali tip güç kaynaklarinda , radyo frekans devreleri gibi yüksek frekans devrelerinde kullanilirlar.
Hava nüveli bobinler: Nüve olarak hava kullanilir. Yüksek frekansli devrelerde, genellikle AM-FM alici ve vericilerde, band geçiren filtre devrelerinde, test cihazlarinda kullanilirlar.
Demir nüveli bobinler: Birer yüzleri yalitilmis ince demir saclarin ard arda birbirlerine yapistirilmasiyla elde edilen nüvedir ve bobin bu nüvenin üzerine sarilir. Düsük frekanslarda kullanilan bobinlerdir. Bu guruba transformatörler örnek olarak verilebilir.
BOBIN RENK KODLARI
Bobinler rakam, harf ve renkler ile kodlanirlar. Bu kodlar, bobinin üretici firmasi, endüktansi, çalisma frekansi, çalisma sicaklik araligi, kilifi, gücü gibi bilgileri içerirler. Bazi firmalar kendine ait harf ve rakamlardan olusan kod kullanirken, bazi rakamlar ile renkler standartlasmistir.
Bobinler, tipki dirençler gibi renkler ile kodlanabilirler. Kodlama mH cinsinden ve dört renkli olarak yapilir. Dördüncü renk toleranstir. Eger dördüncü renk yoksa bobin degerinin %20 toleransli oldugu anlasilir. Ayrica bobin üzerinde besinci renk de varsa, bu renk isi bandini verir.
Bobin degerinin okunmasi : 
a) Kenara en yakin renkten baslanarak sirasiyla okunur. Tablodan birinci, ikinci renkler yan yana yazilir ve üçüncü rengin sayisal degeri çarpan olarak hesaplanir.
b) Sonuç mH olarak belirlenir.
c) Bulunan sonucun yanina dördüncü renk degerine karsilik gelen tolerans degeri ilave edilir.
Özel durum : Bobin kodlamasi Siyah ile basliyorsa 0,0XX seklinde, Altin ile basliyorsa 0,XX seklinde yazilarak diger iki renk XXyerine konulur.
Örnegin; Siyah-Kahverengi-Yesil renk koduna sahip bir bobinin endüktans degeri 0,015mH’dir. Altin-Kahverengi-Yesil renk koduna sahip bir bobinin endüktans degeri 0,15mH’dir.
Not : Eger kodlamada ilk renk siyah veya altin ise veya altin ara deger olarak kullaniliyorsa 3.renk çarpan olarak degil, sayisal deger olarak yazilir.
Örnegin; Kahverengi–Altin–Yesil renk koduna sahip bir bobinin endüktans degeri 1,5mH’dir.
Örnekler :
BOBIN BAGLANTILARI
Bobinler seri, paralel ve karisik olmak üzere üç türlü baglanirlar.
1. Seri baglanti : Birden fazla bobinin ard arda baglanmasiyla elde edilen baglanti türüne denir. Bobinlerin seri bagli oldugu bir devrede toplam endüktans, bobinlerin endüktanslarinin toplamina esittir.
Örnek : 80mH ve 20mH’lik iki bobin birbirine seri bagli olduguna göre toplam endüktans degerini bulunuz.
LT = L1 + L2 = 80 + 20 => LT = 100mH
2. Paralel baglanti : Birden fazla bobinin ayni yöndeki uçlarinin birbirleriyle birlestirilmesi sonucu elde edilen baglanti türüne paralel baglanti denir. Paralel devrelerde toplam (esdeger) endüktans asagidaki formül ile hesaplanir.
Örnek : 15mH ve 10mH’lik iki bobin birbirine paralel bagli olduguna göre toplam endüktans degerini bulunuz.
3. Karisik baglanti : Elektrik devrelerinde, hem seri hem de paralel bagli bobinlerin bir arada kullanilmasiyla elde edilen baglanti türünekarisik baglanti denir. Bu baglanti türünde esdeger endüktans, seri ve paralel baglantilarda kullanilan formüllerle bulunur.
Sekil 1.9’da verilen karisik bobin baglantisi Sekil 1.10’da görüldügü gibi iki paralel bagli bobin (LP) ve bu bobinlere seri bagli L1 bobininden olusmaktadir. Sekil 1.11’de görüldügü gibi öncelikli olarak paralel bobinler tek bir bobin haline dönüstürülür ve iki bobinden olusan seri bir devre elde edilir. Son olarak; seri iki bobin toplanir ve toplam endüktans elde edilir (Sekil 1.12).
Sekil 1.9 Sekil 1.10
Sekil 1.11 Sekil 1.12
Örnek :
Eger paralel devrede sadece iki adet direnç varsa pratik olarak asagidaki formül kullanilir ve ayni sonuç elde edilir.
Sonuç olarak; L1 ve LP birbirlerine seri durumda olduklarindan toplanirlar:
LT = L1 ve LP = 10 + 5 = 15 μH
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder