KONDANSATÖR
Iki iletken levha arasina di-elektrik adi verilen bir yalitkan madde konulmasiyla elde edilen ve elektrik enerjisini depo edebilen devre elemanina kondansatör denir. C harfi ile gösterilir ve birimi Farad (F)’dir.
Devreye enerji verildiginde kondansatör Q elektrik yükü ile kaynak gerilimine esit UC gerilimine sahip olur. Kondansatörün Q yükü ile yüklenebilme özelligine kondansatörün kapasitesi veya sigasi denir.
1. SABIT KONDANSATÖRLER
Kapasiteleri degismeyen kondansatörlere sabit kondansatör denir. Bu tip kondansatörlerin kapasiteleri devrenin çalismasi esnasinda degistirilemezler.
Elektrolitik kondansatörler :
Pozitif ve negatif kutuplara sahip olan ve alüminyum levhalar arasinda di-elektrik madde olarak asit borik eriyigi kullanilan kondansatörlere elektrolitik kondansatör denir. Bu tür kondansatörlere kutuplu kondansatörler de denir. Genellikle filtre, gerilim çoklayicilar, kuplaj - dekuplaj ve zamanlama devrelerinde kullanilirlar. Yüksek frekans karakteristikleri kötü oldugundan yüksek frekansli devrelerde tercih edilmezler.
Elektrolitik kondansatörlerin hacmine göre kapasitelerinin büyük ve maliyetinin ucuz olmasi bir avantajdir. Ancak kaçak akimlari büyüktür ve ters baglanti halinde bozulmalari birer dezavantajdir.
Elektrolitik bir kondansatörün negatif ucu kondansatörün dis yüzeyini olusturan alüminyum plakaya baglidir. Ayrica üzerlerinde kapasite degeri ve maksimum sarj gerilimi yazilidir. Örnegin; 1mF/50V gibi.
Alüminyum elektrolitik kondansatör: Alüminyum oksitli anot folyo ile alüminyum katot folyodan olusan serit seklindeki iki plakanin arasina elektrolitik emdirilmis kagit ile sarilarak elde edilen kutuplu kondansatörlerdir. Alüminyum oksitli plakaya bagli elektrot pozitif (+), alüminyum plakaya bagli elektrot ise negatif (-) kutup olarak isimlendirilir.
Tantalyum elektrolitik kondansatör: Tantalyum oksitli folyo serit ile tantalyum folyo seritten olusur. Tantalyum oksitli plakaya pozitif (+), tantalyum plakaya ise negatif (-) kutup baglanmistir.
Mercimek kondansatörler :
Bu tür kondansatörlere kutupsuz kondansatörler de denir. Genellikle yüksek frekansli devrelerde kullanilir ve küçük kapasiteli olarak imal edilirler. Yapim malzemelerine göre mercimek kondansatörleri dört grupta toplamak mümkündür.
Seramik kondansatörler: Di-elektrik maddesi olarak titanyum veya baryum kullanilarak imal edilirler. Genellikle yüksek frekansli devrelerde by-pass kondansatörü olarak kullanilirlar.
Plastik film kondansatörler: Yüksek freakansli devrelerde pek tercih edilmezler. Hassas kapasiteli olarak imal edilirler. Genellikle zamanlama, filtre veya birkaç yüz KHz’lik frekansli devrelerde kullanilabilirler. Di-elektrik maddesi olarak poliyester, polistren ve polipropilen kullanilir. Plastik film kondansatörler di-elektrik maddelerine göre üçe ayrilir.
Mika kondansatörler: Di-elektrik maddesi mikadir. Yalitkanlik sabiti çok yüksek ve çok az kayipli elemanlardir. Frekans karakteristikleri oldukça iyidir ve bu özelliklerinden dolayi rezonans ve yüksek frekans devrelerinde kullanilirlar.
Kagitli kondansatörler: Kalay veya alüminyumdan olusan çok ince iki yaprak levha arasina parafin emdirilmis kagit yapistirilmasi suretiyle elde edilirler. Kapasitesi kullanilan kagit ve kalay adedinin artirilmasi ile dogru orantili olarak artar. Bunlarin disinda di-elektrik maddesi olarak hava, yag ve mumlu kondansatörlerde mevcuttur.
2. AYARLI KONDANSATÖRLER
Bu tip kondansatörlerin kapasiteleri belirli degerler arasinda degistirilebilir. Kapasiteleri pF seviyesinde degisir. Ayarli kondansatörler trimmer ve varyabl olmak üzere iki çesittir.
Trimmer kondansatörler :
Devre kapasitesinin özel durumlarda degistirilmesi gereken ve sonra sabit birakilan yerlerde kullanilir. Bir tornavida ile üzerindeki vida sistemi sayesinde kapasitesi degistirilebilen kondansatördür. Di-elektrik maddesi olarak seramik veya polyester film kullanilir. Degisik renklerde imal edilirler ve her renk belirli sinirlar arasindaki kapasite degerini simgeler.
Varyabl kondansatörler :
Sabit ve hareketli plakalardan olusan di-elektrik maddesi hava veya polyester film olan kapasite degeri ayarlanabilen kondansatör çesididir. Genellikle radyo alici-vericilerinde ve büyük güçlü yüksek frekans devrelerinde kullanilirlar.
1. KONDANSATÖR RAKAMLARININ OKUNMASIKondansatörlerin ast ve üst katlarina çevrilmeleri tipki dirençlerde oldugu gibidir. 1000 (103)’in katlari seklinde azalir veya artarlar.
F 1 F = 1000mF (1.103mF) = 1.106mF = 1.109nF = 1.1012pF 
mF 1 mF = 0,001F (1. 10-3F) = 1.103mF = 1.106nF = 1.109pF
mF 1mF = 1.10-6F = 1.10-3mF = 1.103nF = 1.106pF
nF 1 nF = 1.10-9F = 1.10-6mF = 1.10-3mF = 1.103pF
pF 1 pF = 1.10-12F = 1.10-9mF = 1.10-6mF = 1.10-3nF
Yalnizca rakamlarla kodlanan kondansatörlerin üzerinde üç rakam bulunur. Kodlamada birinci ve ikinci rakam oldugu gibi, üçüncü sayi ise çarpan olarak yazilir. Üçüncü sayi degeri kadar ilk iki rakamin yanina sifir ilave edilir. Sonuç pF cinsinden bulunur.
Asagida rakamlar ile kodlanmis birkaç çesit mercimek kondansatör degerleri ve bu degerlerin çevirimleri verilmistir.
Mercimek kondansatörler rakamlarla birlikte harflerle de kodlanirlar. Bu sekilde kodlanmis kondansatörlerin kapasite degerleri üzerlerinde yazilidir ve tipki elektrolitik kondansatörler gibi direkt olarak kondansatörün kapasite degerini verir. Harfin bulundugu yere göre kondansatörün degeri okunur.
Bazilarinda rakamlarin önünde nokta vardir. Nokta orada virgül oldugunu belirtir. Okunan deger μF cinsindendir.
2. KONDANSATÖR RENKLERININ OKUNMASI
Bazi kondansatörler üzerinde kapasite degerini okumak amaciyla renk kodlari bulunur. Günümüzde renk koduyla kapasitesi belirtilen kondansatörler pek kullanilmamaktadir.
Renk kodu yukaridan asagiya dogru okunur. Dört, bes ve alti renkli olarak imal edilenleri vardir. Okunan deger pF cinsindendir. Asagidaki örneklerde dört ve bes renkli kondansatörlerin okunmasi örnekle açiklanmistir.
Dört renkli kondansatörlerde, kapasite degeri okunurken, ilk iki renk karsiligi sayi olarak yazilir. Üçüncü renk çarpan olarak kondansatörün kapasite degerini belirler. Dördüncü renk çalisma gerilimidir.
Bes ve alti renkli kondansatörlerin kapasite degerinin okunmasi sirasinda ilk iki renk karsiligi rakam olarak yazilir ve üçüncü renk çarpan olarak kondansatörün kapasite degerini belirler. Dördüncü renk tolerans ve besinci renk çalisma gerilimidir. Alti renkli kondansatörlerde 6. renk sicaklik katsayisidir.
Örnekler:
1.renk 2 renk 3.renk Çalisma gerilimi4 7 x 103 = 250V = 47 x 1000 = 47.000pF = 47nF/250V
1.renk 2 renk 3.renk Tolerans Çalisma gerilimi5 6 x 100 =1 %5 630V = 56 x 1 = 56pF/630V %5
KONDANSATÖR BAGLANTILARI
Kondansatörler seri, paralel ve karisik olmak üzere üç türlü baglanirlar.
1. Seri Baglanti : Birden fazla kondansatörün ard arda baglanmasiyla elde edilen baglanti türüne seri baglanti denir. Seri bagli kondansatörlerin toplam kapasite degeri dirençlerin paralel baglantisinda kullanilan formüllerle bulunur.
Örnek :
6mF ve 12mF’lik iki kondansatör birbirlerine seri bagli olduklarina göre toplam kapasite degerini bulunuz.
2. Paralel Baglanti : Birden fazla kondansatörün ayni yöndeki uçlarinin birbirleriyle birlestirilmesi sonucu elde edilen baglanti türüneparalel baglanti denir. Paralel bagli kondansatörlerin toplam kapasite degeri dirençlerin seri baglantisinda kullanilan formüllerle bulunur.
Örnek :
6mF ve 12mF’lik iki kondansatörler birbirlerine paralel bagli olduklarina göre toplam kapasite degerini bulunuz.
CT = C1 + C2 => CT = 6 + 12 = 18mF
3. Karisik Baglanti : Elektrik devrelerinde, hem seri hem de paralel bagli kondansatörlerin bir arada kullanilmasiyla elde edilen baglanti türüne karisik baglanti denir. Bu baglanti türünde esdeger kapasite, seri ve paralel baglantilarda kullanilan formüller ile bulunur.
Sekil 1.1’de verilen karisik kondansatör baglantisi Sekil 1.2’de görüldügü gibi iki paralel bagli kondansatör (CP) ve bu kondansatörlere seri bagli C1 kondansatöründen olusmaktadir. Sekil 1.3’te görüldügü gibi öncelikli olarak paralel kondansatörler tek bir kondansatör haline dönüstürülür ve iki kondansatörden olusan seri devre elde edilir. Sonra seri iki kondansatörün esdeger kapasitesi bulunur.
Sekil 1.1 Sekil 1.2 Sekil 1.3
Örnek :
Sekildeki devrenin toplam kapasite degerini bulunuz.
CP = C2 + C3 => CP = 9 + 6 = 15mF
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder