Kutuplarda birinci meridyende insanın normal yürüyüşü ile dünyanın hızı aynı dır.
Hız, bir cismin birim
zamanda aldığı yol. Alınan yolun zamana göre değişimi olarak da tanımlanabilir. Hareketlinin herhangi bir andaki hızına ani hız, yol boyundaki hızların ortalamasına da ortalama hız adı verilir. Hız,
vektörel bir büyüklüktür. Yönü ve büyüklüğü ile ifade edilir. Hız birimleri
SI birim sisteminde m/sn., İngiliz ölçü sisteminde 1 fit/sn. = 30,6 cm/sn. veya 1 mil/saat = 1,6 km/saattir. Yaygın olarak kullanılan hız birimi 1 saatte alınan yolu kilometre cinsinden ifade eden kilometre/saat'tir. Kısaca km/sa. olarak gösterilir (1 m/sn. = 3,6 km/sa.).
Bir hareketlinin hızı, sabit veya değişen olabilir. Değişen hız ise düzgün değişen (sabit
ivmeli) veya gelişigüzel değişen hız olabilir, artabilir veya azalabilir. Cismin ivmesi pozitif veya negatif olabilir.
İvmeli bir cismin hareketi tarihte zaman zaman tartışma konusu olmuştur. Örneğin
Galileo Galilei ve
Aristoteles düşüncesi arasında ivmeli cisimler konusunda ciddi tartışmalar olmuştur. Galileo, kendi kitaplarında da ifade ettiği gibi, bir cismin ivmelenirken durağanlık durumundan son hızına ulaşana kadar aradaki bütün hız durumlarından (bunlar sonsuz sayıdadır) geçtiğini savunuyordu. Ancak Aristotelesçiler bu görüşe "Eğer cisim bütün hız durumlarından geçecek olursa ilerleyemez.", gibi itirazlarla karşı çıkıyorlardı.
Bunun dışında
Albert Einstein'ın önerdiği ve geçerliliği birçok deneyle kanıtlanmış olan
özel görelilik kuramına ve sağduyuya göre de cisimlerin hareketlikleri veya durağanlıkları görelidir. Mesela "Ahmet 15km/sa'lik hızla hareket etmektedir." cümlesinin bir anlamı yoktur. Ancak, "Ahmet, Mehmet'e göre 15km/sa'lik hızla ilerliyor." cümlesi anlamlıdır. Yani hız görelidir,
referans belirtilmesi gerekir. Mutlak hız ya da durağanlık diye bir şey yoktur.
Serbest düşen bir cismin -parabol çizerek kazandığı- hızı düzgün değişen ve artan hız, düz bir yolda 70 km/saat sabit hızla giden arabanın hızı sabit hız, yukarıya doğru düşey olarak fırlatılan bir cismin hızı ise düzgün değişen ve azalan hızdır. Yürüyen bir insanın hızı 5 km/sa., ses hızı havada yaklaşık 340 m/sn. = 1224 km/sa. = 1 mach, ışık hızı ise yaklaşık olarak 300.000 km/sn.'dir.
Bazı Hareketlilerin Erişebildiği En Büyük Hızlar (Hepsi için referans aynıdır.)
Açısal hız bir cismin bir eksen etrafında dönme hızının açı cinsinden ifade edilmesidir.
Dünyanın kendi ekseni etrafındaki açısal hızı 7,25 x 10-5radyan/sn., bu dönüşten ötürü ekvator üzerindeki çizgisel hız ise 1.667 km/sa.'tir. Atmosfer de aynı hızla döndüğü için Dünya'nın döndüğünü fark edemeyiz. Dünya'nın döndüğününün fark edilmemesinin bir başka nedeni ise
açısal momentumunun sabit olmasıdır. Özel göreliliğe göre cismin kendisi için sabit hız ve durağanlık aynı durumlardır.
Klasik bir örnek olarak, trenin içindeki yolcuların, tren dururken ve tren sabit hızla hareket halindeykenki farkı hissetmemeleri verilebilir. İvmelenme durumu ve sarsıntılar dışında tabii.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder